چرا زنان باردار نباید به پشت بخوابند؟

چرا زنان باردار نباید به پشت بخوابند؟

خواب یکی از ارکان اساسی سلامتی در دوران بارداری است، اما وضعیت خواب به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. خوابیدن به پشت (طاق‌باز) در دوران بارداری به‌خصوص از نیمه دوم بارداری به بعد، ممکن است مشکلاتی برای مادر و جنین ایجاد کند. در این مقاله، به بررسی علمی دلایل منع خوابیدن به پشت در بارداری، خطرات احتمالی، توصیه‌های متخصصان و وضعیت‌های مناسب خواب برای زنان باردار می‌پردازیم.

فیزیولوژی بارداری و تأثیر آن بر وضعیت خواب

در دوران بارداری، رحم به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شود و وزن آن افزایش می‌یابد. از حدود هفته ۲۰ بارداری به بعد، رحم به حدی بزرگ می‌شود که می‌تواند بر عروق اصلی بدن فشار وارد کند. یکی از مهم‌ترین این عروق، ورید اجوف تحتانی (IVC) است که وظیفه بازگرداندن خون از نیمه پایینی بدن به قلب را بر عهده دارد. زمانی که زن باردار به پشت می‌خوابد، رحم سنگین می‌تواند این رگ را فشرده کرده و باعث کاهش بازگشت خون به قلب شود.

خطرات خوابیدن به پشت برای مادر باردار

خوابیدن طولانی به پشت ممکن است منجر به مشکلاتی برای سلامت مادر شود، از جمله:

افت فشار خون

فشرده شدن ورید اجوف تحتانی باعث کاهش جریان خون به قلب و در نتیجه کاهش فشار خون می‌شود. این موضوع ممکن است باعث سرگیجه، تهوع، عرق سرد و احساس سبکی در سر شود.

تنگی نفس

به دلیل کاهش جریان خون و تغییرات در تنفس، ممکن است زن باردار احساس تنگی نفس یا سختی در نفس کشیدن کند.

اختلال در جریان خون اندام‌ها

کاهش جریان خون در بدن باعث کاهش خون‌رسانی به اندام‌های حیاتی مانند کلیه‌ها، کبد و مغز می‌شود که می‌تواند عملکرد آن‌ها را مختل کند.

بی‌حسی و گزگز اندام‌ها

فشار روی رگ‌ها و اعصاب در حالت طاق‌باز ممکن است باعث بی‌حسی یا گزگز در پاها و دست‌ها شود.

خطرات خوابیدن به پشت برای جنین

خوابیدن به پشت نه تنها برای مادر بلکه برای جنین نیز ممکن است پیامدهای نامطلوبی داشته باشد:

کاهش خون‌رسانی به جنین

وقتی خون‌رسانی به قلب مادر کم شود، به تبع آن خون‌رسانی به رحم و جفت نیز کاهش می‌یابد که ممکن است باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی برای جنین شود.

تأثیر منفی بر رشد جنین

کاهش جریان خون جفتی می‌تواند رشد جنین را کند کرده یا اختلال ایجاد کند، به‌ویژه اگر این وضعیت به‌صورت مکرر تکرار شود.

افزایش ریسک مرگ جنین داخل رحم

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که خواب طولانی‌مدت به پشت ممکن است با افزایش احتمال مرگ جنین در رحم (Stillbirth) مرتبط باشد، به‌ویژه در اواخر بارداری.

چه زمانی خوابیدن به پشت مشکل‌ساز می‌شود؟

تا حدود هفته ۲۰ بارداری، خوابیدن به پشت معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما از نیمه دوم بارداری به بعد، توصیه می‌شود که زنان به پشت نخوابند، به‌خصوص برای مدت‌زمان طولانی. اگر مادر به‌طور ناخودآگاه در خواب به پشت بچرخد، جای نگرانی نیست، اما بهتر است هنگام شروع خواب از وضعیت‌های امن‌تر استفاده کند.

بهترین وضعیت خواب در دوران بارداری

پزشکان و ماماها معمولاً خوابیدن به پهلوی چپ را بهترین وضعیت خواب در دوران بارداری می‌دانند:

خوابیدن به پهلوی چپ

این حالت باعث افزایش جریان خون به قلب، رحم، کلیه‌ها و جنین می‌شود. همچنین به بهبود گردش خون و دفع مواد زائد کمک می‌کند.

استفاده از بالش بارداری

برای راحتی بیشتر می‌توان از بالش‌های مخصوص بارداری استفاده کرد تا پشت، شکم و پاها در وضعیت مناسب قرار گیرند و مانع از چرخش ناخودآگاه به پشت شوند.

تغییر وضعیت در طول شب

اگر در حین خواب به پشت چرخیدید و از خواب بیدار شدید، کافی است دوباره به پهلو بخوابید. نیاز به نگرانی و اضطراب نیست، زیرا اثرات منفی معمولاً در اثر خواب طولانی‌مدت به پشت ایجاد می‌شود.

نکات مهم برای داشتن خواب بهتر در بارداری

برای پیشگیری از مشکلات ناشی از وضعیت نامناسب خواب، می‌توانید این نکات را رعایت کنید:

• همیشه با وضعیت پهلو، به‌خصوص پهلوی چپ، به خواب بروید

• قبل از خواب مایعات زیاد ننوشید تا دفعات بیداری برای ادرار کمتر شود

• از مصرف غذاهای سنگین و چرب پیش از خواب پرهیز کنید

• یک بالش کوچک پشت کمر قرار دهید تا از چرخیدن به پشت جلوگیری شود

• اگر با خوابیدن مشکل دارید، با پزشک مشورت کنید تا علت بررسی شود

جمع‌بندی

خوابیدن به پشت در بارداری، به‌ویژه از نیمه دوم بارداری به بعد، می‌تواند باعث کاهش جریان خون به قلب، رحم و جنین شود. این وضعیت ممکن است منجر به مشکلاتی برای مادر مانند افت فشار خون، سرگیجه، یا تنگی نفس شود و همچنین با خطراتی برای جنین همراه باشد. بهترین راهکار، خوابیدن به پهلوی چپ با کمک بالش‌های مناسب است. آگاهی از وضعیت‌های مناسب خواب، می‌تواند به زنان باردار کمک کند تا دوران بارداری ایمن‌تر و سالم‌تری را تجربه کنند.