تستوسترون در زنان از کجا ترشح میشود؟
تستوسترون معمولاً به‌عنوان یک هورمون مردانه شناخته میشود، اما واقعیت این است که زنان نیز این هورمون را به میزان کمتری تولید می‌کنند و نقش آن در سلامت زنان بسیار حیاتی است. بر خلاف تصور عموم، تستوسترون تنها مختص مردان نیست و در بدن زنان نیز تأثیرات مهمی مانند افزایش میل جنسی، حفظ تراکم استخوان، انرژی بدن، رشد عضلانی و تعادل خلق‌وخو دارد. در این مقاله به صورت کامل و علمی بررسی می‌کنیم که تستوسترون در زنان از کجا ترشح میشود، چه نقشی دارد، چه عواملی سطح آن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و چگونه می‌توان آن را در تعادل نگه داشت.
غدد آدرنال: منبع مهم ترشح تستوسترون در زنان
یکی از منابع اصلی تولید تستوسترون در بدن زنان، غدد فوق کلیوی یا همان آدرنال‌ها هستند. این غدد که در بالای کلیه‌ها قرار دارند، بخشی از سیستم غدد درون‌ریز بدن هستند و مسئول تولید هورمون‌های متعددی از جمله کورتیزول، آدرنالین و همچنین مقدار محدودی تستوسترون و سایر آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) هستند.
در زنان، غدد آدرنال حدود ۲۵ درصد از تستوسترون موجود در خون را تولید می‌کنند. این تولید معمولاً در پاسخ به سیگنال‌هایی از مغز (هیپوتالاموس و هیپوفیز) انجام میشود که تنظیم‌کننده سیستم هورمونی بدن هستند.
تخمدان‌ها: منبع اصلی تولید تستوسترون در زنان
مهم‌ترین منبع تولید تستوسترون در زنان تخمدان‌ها هستند. تخمدان‌ها نه‌تنها هورمون‌های زنانه مانند استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند، بلکه مسئول تولید حدود ۲۵ درصد از تستوسترون بدن نیز هستند. مابقی تستوسترون (حدود ۵۰ درصد) از تبدیل سایر هورمون‌ها مانند آندروستنندیون به تستوسترون در بافت‌های محیطی (مانند پوست و چربی بدن) به دست می‌آید.
در دوران باروری، تولید تستوسترون توسط تخمدان‌ها به تنظیم میل جنسی، سلامت استخوان‌ها، رشد عضلانی و تولید گلبول‌های قرمز کمک می‌کند. این تولید وابسته به عملکرد طبیعی چرخه قاعدگی و تعامل مناسب با هورمون LH (هورمون لوتئینه‌کننده) است.
تبدیل هورمون‌های دیگر به تستوسترون در بافت‌های محیطی
بخشی از تستوسترون در بدن زنان نه‌تنها در غدد آدرنال و تخمدان تولید میشود، بلکه در بافت‌های محیطی مانند پوست، بافت چربی و کبد نیز از سایر هورمون‌ها تبدیل میشود. یکی از پیش‌سازهای مهم تستوسترون، هورمون آندروستنندیون است که در این بافت‌ها به تستوسترون تبدیل میشود.
این فرآیند باعث میشود حتی در صورت کاهش فعالیت تخمدان یا آدرنال، بدن بتواند مقدار مشخصی تستوسترون را از طریق این تبدیل‌ها حفظ کند، اگرچه به میزان محدود.
نقش تستوسترون در بدن زنان
تستوسترون در بدن زنان دارای عملکردهای متعددی است، از جمله:
-
افزایش میل جنسی (Libido)
-
حفظ انرژی و خلق‌وخوی متعادل
-
کمک به رشد عضلانی و قدرت بدنی
-
تقویت تراکم استخوانی و پیشگیری از پوکی استخوان
-
بهبود تمرکز و حافظه
کمبود تستوسترون می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی، خستگی مزمن، افسردگی خفیف، کاهش توده عضلانی و کاهش کیفیت زندگی شود.
چه عواملی باعث کاهش تستوسترون در زنان میشود؟
برخی عوامل طبیعی و غیرطبیعی می‌توانند سطح تستوسترون را در زنان کاهش دهند، از جمله:
-
افزایش سن، به‌ویژه پس از یائسگی
-
برداشتن تخمدان‌ها به‌دلایل پزشکی
-
نارسایی زودرس تخمدان (POF)
-
مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدبارداری خوراکی یا داروهای ضدافسردگی
-
استرس مزمن که عملکرد آدرنال را مختل می‌کند
-
اختلالات غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
علائم کاهش تستوسترون در زنان
زمانی که تستوسترون در بدن زنان کاهش می‌یابد، ممکن است با علائم زیر روبرو شوند:
-
کاهش میل جنسی و لذت در روابط زناشویی
-
احساس خستگی و کمبود انرژی
-
کاهش توده عضلانی و افزایش چربی بدن
-
خلق‌وخوی ناپایدار یا افسردگی
-
کاهش تمرکز و حافظه
-
کاهش اعتماد به نفس
آیا تستوسترون زیاد در زنان هم مشکل‌ساز است؟
بله. همان‌طور که کمبود تستوسترون مشکلاتی ایجاد می‌کند، افزایش بیش از حد آن نیز می‌تواند عوارضی جدی داشته باشد. برخی از علائم افزایش غیرطبیعی تستوسترون در زنان شامل موارد زیر است:
-
رشد موی زائد (به‌ویژه در صورت، سینه، شکم)
-
ریزش موی مردانه (الگوی طاسی مردانه)
-
آکنه شدید
-
ضخیم شدن صدا
-
اختلالات قاعدگی
-
نازایی
علت رایج این وضعیت ممکن است سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) باشد که با ترشح بیش از حد آندروژن‌ها همراه است.
آزمایش تستوسترون در زنان چگونه انجام میشود؟
اندازه‌گیری سطح تستوسترون در خون معمولاً با یک آزمایش خون ساده انجام میشود. در زنان، معمولاً هر دو نوع تستوسترون بررسی میشود:
-
تستوسترون کل (Total Testosterone)
-
تستوسترون آزاد (Free Testosterone)
سطح نرمال تستوسترون در زنان بسیار پایین‌تر از مردان است و باید توسط پزشک تفسیر شود. سطح نرمال تستوسترون کل در زنان بالغ حدود ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم در دسی‌لیتر است، اما ممکن است بین آزمایشگاه‌ها کمی تفاوت وجود داشته باشد.
چگونه می‌توان سطح تستوسترون را در زنان متعادل نگه داشت؟
برای حفظ تعادل تستوسترون در بدن زنان، راهکارهای مختلفی وجود دارد:
-
تغذیه سالم با مصرف پروتئین، چربی‌های مفید و سبزیجات تازه
-
فعالیت بدنی منظم مانند ورزش‌های قدرتی و هوازی
-
کاهش استرس از طریق مدیتیشن، یوگا یا تفریحات سالم
-
خواب کافی و باکیفیت
-
پرهیز از مصرف بی‌رویه داروهای هورمونی بدون نظر پزشک
در موارد شدید، پزشک ممکن است درمان جایگزینی تستوسترون را در دوزهای کنترل‌شده تجویز کند.
جمع‌بندی
تستوسترون هورمونی حیاتی برای بدن زنان است که از سه منبع اصلی ترشح میشود: تخمدان‌ها، غدد آدرنال و بافت‌های محیطی. این هورمون نقش مهمی در تنظیم میل جنسی، سلامت عضلات، تعادل خلق‌وخو و حفظ تراکم استخوان دارد. کاهش یا افزایش غیرطبیعی آن می‌تواند باعث بروز مشکلات جسمی و روانی شود. شناخت دقیق منابع تولید تستوسترون و راه‌های حفظ تعادل آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی زنان کمک کند، به‌ویژه در دوران میانسالی و یائسگی.