شقاق چیست و چگونه به‌وجود می‌آید؟
شقاق مقعدی، ترک یا بریدگی کوچکی است که در پوست یا دیواره کانال مقعد ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند بسیار دردناک باشد، به‌ویژه هنگام دفع مدفوع. شقاق بیشتر در افراد بزرگسال دیده می‌شود اما در نوزادان و کودکان هم ممکن است رخ دهد. دلیل اصلی ایجاد شقاق، وارد آمدن فشار یا کشش بیش از حد به بافت ناحیه مقعد است، به‌خصوص هنگام یبوست یا دفع مدفوع سفت.
علائم شقاق مقعدی چیست؟
شایع‌ترین علامت شقاق درد شدیدی است که هنگام دفع مدفوع یا بلافاصله پس از آن احساس می‌شود. این درد معمولاً به‌صورت تیز، سوزاننده یا شبیه بریدگی توصیف می‌شود. دیگر علائم عبارتند از:
-
وجود خون روشن روی سطح مدفوع یا دستمال توالت
-
احساس خارش یا سوزش در اطراف ناحیه مقعد
-
دیدن یک ترک یا زخم کوچک در لبه خارجی مقعد
-
احساس گرفتگی یا انقباض در ناحیه مقعد
چگونه بفهمیم شقاق داریم؟
برای تشخیص اینکه آیا به شقاق دچار شده‌اید یا نه، لازم است به علائم بالینی خود توجه کنید. اگر هنگام دفع مدفوع احساس درد شدید دارید و بلافاصله پس از آن کمی خون روشن مشاهده می‌کنید، احتمال شقاق وجود دارد. لمس ناحیه مقعد یا نگاه در آینه نیز ممکن است ترک یا زخم را قابل مشاهده کند. با این حال، بهترین و مطمئن‌ترین راه تشخیص مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص گوارش یا جراح است. پزشک با معاینه فیزیکی ساده می‌تواند وجود شقاق را تأیید کند.
چه عواملی باعث ایجاد شقاق می‌شوند؟
شقاق معمولاً به دلیل کشش بیش از حد پوست ناحیه مقعد ایجاد می‌شود. دلایل رایج عبارتند از:
-
یبوست مزمن و دفع مدفوع سفت
-
اسهال مزمن و تحریک مکرر کانال مقعد
-
زور زدن زیاد هنگام اجابت مزاج
-
بارداری و زایمان طبیعی
-
روابط مقعدی یا هرگونه آسیب به ناحیه
-
بیماری‌های التهابی روده مانند کرون
چه کسانی بیشتر در معرض شقاق قرار دارند؟
اگرچه شقاق می‌تواند برای هرکسی اتفاق بیفتد، اما گروه‌های خاصی بیشتر در معرض ابتلا هستند:
-
افرادی که رژیم غذایی کم فیبر دارند
-
کسانی که به یبوست مزمن یا اسهال مبتلا هستند
-
زنان باردار یا زنانی که به‌تازگی زایمان کرده‌اند
-
افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند
-
کسانی که سابقه بیماری‌های مقعدی دارند
روش‌های درمان شقاق چیست؟
درمان شقاق معمولاً به شدت آن بستگی دارد. موارد خفیف اغلب با درمان‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی بهبود می‌یابند. روش‌های درمان شامل:
-
مصرف غذاهای پرفیبر مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل
-
نوشیدن آب کافی (حداقل ۸ لیوان در روز)
-
استفاده از نرم‌کننده‌های مدفوع یا ملین‌ها
-
نشستن در آب گرم (حمام سیتز) روزانه 2 تا 3 بار
-
استفاده از پمادهای مخصوص مانند پماد نیتروگلیسیرین یا لیدوکائین
-
پرهیز از زور زدن هنگام دفع
در مواردی که شقاق مزمن شده و به درمان‌های خانگی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز به درمان‌های تخصصی‌تری مانند تزریق بوتاکس، یا حتی جراحی (اسفنکتروتومی) وجود داشته باشد.
آیا شقاق خود به‌خود خوب می‌شود؟
در بسیاری از موارد، شقاق حاد ممکن است با اصلاح سبک زندگی و رعایت نکات بهداشتی در عرض چند هفته بهبود یابد. اما اگر ترک عمیق‌تر شود یا به‌طور مکرر تکرار گردد، شقاق مزمن شده و درمان آن دشوارتر خواهد بود. بنابراین تشخیص و درمان زودهنگام اهمیت زیادی دارد.
شقاق با هموروئید چه تفاوتی دارد؟
بسیاری از افراد شقاق را با هموروئید (بواسیر) اشتباه می‌گیرند، درحالی‌که این دو بیماری با وجود شباهت‌هایی در علائم، تفاوت‌هایی دارند. هموروئید به بزرگ شدن رگ‌های خونی اطراف مقعد گفته می‌شود و معمولاً با تورم، خارش و خونریزی همراه است، اما درد آن کمتر از شقاق است. در حالی‌که شقاق درد شدید و بریدگی سطحی یا عمقی دارد و معمولاً خون روشن بدون مخاط دیده می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر یکی از شرایط زیر را دارید، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید:
-
درد شدید و مداوم در ناحیه مقعد
-
خونریزی مکرر یا شدید از مقعد
-
عدم بهبود علائم پس از چند روز درمان خانگی
-
علائم عفونت مانند تب یا ترشح چرکی
-
سابقه بیماری‌های گوارشی یا ایمنی
پیشگیری از شقاق چگونه امکان‌پذیر است؟
پیشگیری از شقاق تا حد زیادی به سبک زندگی سالم وابسته است. نکات زیر به کاهش احتمال ابتلا کمک می‌کنند:
-
مصرف روزانه غذاهای حاوی فیبر
-
نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از خشکی مدفوع
-
تحرک بدنی منظم
-
پرهیز از نشستن طولانی‌مدت
-
اجتناب از زور زدن در دستشویی
-
مراجعه منظم به پزشک در صورت داشتن یبوست یا اسهال مزمن
نتیجه‌گیری
شقاق مقعدی مشکلی شایع اما قابل درمان است که با شناخت دقیق علائم و رعایت توصیه‌های پزشکی می‌توان از بروز آن پیشگیری یا آن را درمان کرد. توجه به نشانه‌های اولیه مانند درد هنگام دفع، خون روشن و مشاهده زخم در اطراف مقعد، کلید تشخیص زودهنگام است. در صورت تداوم علائم، مراجعه به پزشک بهترین تصمیم برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و عوارض احتمالی آن خواهد بود.