عفونت بعد از ختنه سنتی؛ علائم، عکس‌برداری، عوارض و راه‌های درمان
ختنه یکی از رایج‌ترین جراحی‌ها در بسیاری از فرهنگ‌ها و ادیان است که معمولاً در دوران نوزادی یا کودکی انجام می‌شود. گرچه ختنه در صورتی که به روش اصولی و با رعایت استانداردهای بهداشتی انجام شود معمولاً بدون عارضه جدی است، اما در مواردی که این عمل به روش سنتی و توسط افراد غیرپزشک انجام می‌شود، احتمال بروز عفونت بالا می‌رود. عفونت یکی از خطرناک‌ترین عوارض بعد از ختنه سنتی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند آسیب‌های جدی به کودک وارد کند. در این مقاله به‌صورت جامع به بررسی علائم عفونت، راه‌های شناسایی از طریق ظاهر و عکس، عوارض احتمالی و روش‌های درمان و پیشگیری آن می‌پردازیم.
ختنه سنتی چیست و چرا با ریسک بالای عفونت همراه است؟
ختنه سنتی معمولاً توسط افراد غیرپزشک یا افراد محلی با تجربه سنتی انجام می‌شود. این افراد ممکن است ابزارهای غیراستریل، تیغ یا وسایل غیرپزشکی استفاده کنند. در بسیاری از موارد، محیط انجام ختنه هم فاقد شرایط ضدعفونی استاندارد است. به همین دلیل، بدن نوزاد یا کودک مستعد ورود باکتری‌ها و آلودگی‌هایی می‌شود که می‌توانند منجر به عفونت سطحی یا حتی عفونت سیستمیک شوند.
علائم ظاهری عفونت بعد از ختنه
پس از انجام ختنه (به‌ویژه ختنه سنتی)، مشاهده برخی از علائم زیر می‌تواند هشداردهنده باشد و نشان‌دهنده شروع عفونت:
-
قرمزی شدید و غیرطبیعی اطراف محل بریدگی
-
ورم بیش از حد یا پیش‌رونده در ناحیه آلت
-
ترشحات زرد، سبز یا بدبو از محل زخم
-
ایجاد دلمه‌های ضخیم و چرکی روی برش‌ها
-
بروز تب در نوزاد یا کودک
-
بی‌قراری شدید هنگام تماس با ناحیه تناسلی یا ادرار کردن
-
تغییر رنگ پوست آلت به سمت آبی، بنفش یا خاکستری (علامت نکروز یا آسیب بافتی)
این علائم باید جدی گرفته شود، زیرا در صورت تأخیر در درمان، می‌توانند منجر به عوارض جبران‌ناپذیری شوند.
نقش عکس و بررسی ظاهری در تشخیص عفونت
در بسیاری از موارد، والدین یا پزشکان برای بررسی دقیق‌تر وضعیت زخم ختنه، از عکس‌های کلینیکی یا موبایلی استفاده می‌کنند. عکس‌برداری از زخم به کمک نور طبیعی یا چراغ سفید در فاصله مناسب می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره وضعیت سطح زخم، وجود چرک، التهاب و نکروز ارائه دهد. عکس‌هایی که موارد زیر را نشان دهند، می‌توانند بیانگر عفونت جدی باشند:
-
وجود توده چرکی یا تاول چرکی در اطراف زخم
-
پوسته‌های زرد ضخیم همراه با بوی نامطبوع
-
زخم‌های باز و غیرترمیم‌شونده
-
سیاهی یا خاکستری شدن پوست آلت (نکروز)
-
از بین رفتن یکنواختی پوست محل برش
بررسی عکس توسط پزشک متخصص کمک می‌کند که تصمیم‌گیری دقیق‌تری برای درمان انجام شود.
انواع عفونت‌های بعد از ختنه
عفونت‌های ناشی از ختنه به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
-
عفونت موضعی سطحی: شایع‌ترین نوع عفونت که در همان محل بریدگی باقی می‌ماند و با قرمزی، تورم و ترشحات موضعی همراه است.
-
عفونت عمقی یا سیستمیک: در مواردی که عفونت به بافت‌های زیرین یا حتی خون منتشر شود، علائم شدیدتری از جمله تب، بی‌حالی، کم‌اشتهایی و حتی سپسیس بروز می‌کند.
عوارض عفونت پس از ختنه
در صورت عدم رسیدگی به‌موقع به عفونت، ممکن است عوارض جدی‌تری ایجاد شود که شامل:
-
از بین رفتن بافت آلت (نکروز)
-
تغییر شکل دائمی آلت تناسلی
-
ایجاد اسکارهای ضخیم یا گوشت اضافه
-
چسبندگی پوست به سر آلت
-
تنگی مجرای ادرار
-
ناتوانی در ادرار کردن
-
نیاز به جراحی ترمیمی یا حتی قطع بخشی از آلت در موارد بسیار شدید
روش‌های درمان عفونت بعد از ختنه سنتی
در صورت مشاهده علائم عفونت، اقدامات درمانی باید فوراً آغاز شود. مراحل درمان شامل موارد زیر است:
-
استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی: بسته به شدت عفونت و نظر پزشک، داروهایی مانند پماد موپیروسین یا کرم فوزیدیک اسید ممکن است تجویز شوند. در موارد شدیدتر، آنتی‌بیوتیک خوراکی یا تزریقی نیاز است.
-
ضدعفونی زخم: شستشوی ملایم زخم با سرم نمکی و خشک نگه‌داشتن آن بسیار مهم است.
-
تخلیه ترشحات چرکی در صورت وجود آبسه یا تجمع چرک
-
درمان حمایتی مانند تب‌بر و مسکن برای کاهش درد و تب
-
ارجاع به متخصص اورولوژی یا جراحی کودکان در مواردی که نیاز به جراحی ترمیمی یا بررسی بیشتر وجود دارد
مراقبت‌های خانگی در کنار درمان پزشکی
هم‌زمان با درمان دارویی، والدین باید مراقبت‌های خانگی را نیز جدی بگیرند:
-
استفاده از پوشک‌های تمیز و بدون عطر
-
تعویض سریع پوشک و جلوگیری از تماس ادرار با زخم
-
استفاده از پمادهای محافظ پوستی مانند وازلین
-
پرهیز از استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده غیراستاندارد مانند الکل یا بتادین روی زخم باز
پیشگیری از عفونت؛ راهکارهای مؤثر
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای جلوگیری از بروز عفونت پس از ختنه، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
-
انجام ختنه فقط توسط پزشک متخصص
-
استفاده از ابزارهای استریل و محیط بهداشتی
-
آموزش والدین درباره مراقبت‌های بعد از ختنه
-
اجتناب از استفاده از روش‌های سنتی و غیرعلمی
-
بررسی زخم توسط پزشک در روزهای ابتدایی بعد از عمل
نتیجه‌گیری
عفونت بعد از ختنه سنتی یکی از خطرناک‌ترین عوارض این عمل ساده اما حساس است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به پیامدهای شدید و حتی غیرقابل جبران شود. آگاهی والدین از علائم هشدار، مشاهده دقیق زخم یا عکس آن، مراجعه سریع به پزشک و رعایت مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند از بروز یا گسترش این عارضه جلوگیری کند. بهترین راه برای کاهش خطر، اجتناب از ختنه به روش‌های سنتی و انجام آن در محیط‌های تخصصی پزشکی است.