آیا قرص ال‌دی بعد از رابطه تأثیر دارد؟
قرص ال‌دی (LD) یکی از انواع رایج قرص‌های ضدبارداری ترکیبی است که از استروژن و پروژسترون تشکیل شده و معمولاً برای جلوگیری از بارداری به صورت روزانه و منظم مصرف می‌شود. اما یکی از سوالات شایع در میان زنان، این است که آیا مصرف قرص ال‌دی بلافاصله یا چند ساعت پس از رابطه جنسی محافظت‌نشده می‌تواند از بارداری جلوگیری کند یا خیر. در این مقاله به بررسی علمی و دقیق این موضوع می‌پردازیم تا روشن شود که قرص ال‌دی در شرایط اورژانسی چقدر مؤثر است.
قرص ال‌دی چیست و چگونه عمل می‌کند؟
قرص ال‌دی یک داروی ضدبارداری ترکیبی است که حاوی دوز پایین دو نوع هورمون زنانه (اتینیل استرادیول و لوونورژسترل) است. این دارو با سه مکانیسم اصلی عمل می‌کند:
-
جلوگیری از تخمک‌گذاری
-
تغییر مخاط دهانه رحم و جلوگیری از ورود اسپرم به رحم
-
نازک کردن آندومتر (پوشش داخلی رحم) برای ممانعت از لانه‌گزینی تخمک بارور شده
قرص ال‌دی برای مصرف روزانه است یا اورژانسی؟
در حالت عادی، قرص ال‌دی باید به‌صورت منظم روزانه و در ساعت مشخص مصرف شود تا بتواند به‌درستی از بارداری پیشگیری کند. این قرص برای استفاده بلندمدت و تنظیم سیکل قاعدگی طراحی شده است، نه به‌عنوان قرص اورژانسی.
اما در برخی موارد، به دلیل دسترسی نداشتن به قرص اورژانسی (مانند لوونورژسترل یا قرص‌های مخصوص اورژانسی مثل «اووسیز» یا «ناشی»)، برخی از زنان از قرص‌های ال‌دی برای جلوگیری از بارداری بعد از رابطه استفاده می‌کنند.
روش استفاده از قرص ال‌دی به‌عنوان ضدبارداری اورژانسی
در صورت استفاده از قرص ال‌دی برای پیشگیری اورژانسی از بارداری، باید دوز مشخصی از آن طی دو مرحله مصرف شود. روش توصیه‌شده مشابه روش «یوژ» (Yuzpe method) است و به شکل زیر انجام می‌شود:
-
دوز اول: ۴ عدد قرص ال‌دی (به‌طور هم‌زمان) بلافاصله پس از رابطه محافظت‌نشده، ترجیحاً در ۷۲ ساعت اول
-
دوز دوم: ۴ عدد قرص دیگر، ۱۲ ساعت بعد از دوز اول
این روش می‌تواند تا حدودی از بارداری جلوگیری کند، اما باید توجه داشت که اثر آن نسبت به قرص‌های اورژانسی اختصاصی کمتر است.
اثربخشی قرص ال‌دی بعد از رابطه
طبق مطالعات بالینی، روش یوژ با استفاده از قرص‌های ترکیبی مانند ال‌دی حدود ۷۵ درصد اثربخشی دارد، در حالی که قرص‌های اورژانسی حاوی لوونورژسترل به‌تنهایی (مانند Plan B یا ناشی) تا ۸۵ تا ۹۵ درصد در پیشگیری از بارداری مؤثر هستند.
بنابراین، گرچه قرص ال‌دی می‌تواند در شرایط اورژانسی به‌عنوان جایگزین استفاده شود، اما اثربخشی آن پایین‌تر و احتمال بارداری بیشتر است. همچنین عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، سردرد، سرگیجه و اختلال در قاعدگی بیشتر است.
نکات مهم در مصرف قرص ال‌دی بعد از رابطه
-
در ۷۲ ساعت اول پس از رابطه محافظت‌نشده مصرف شود
-
اگر تا ۱۲ ساعت پس از دوز اول دوز دوم فراموش شود، اثربخشی به‌شدت کاهش می‌یابد
-
در صورت استفراغ در کمتر از دو ساعت پس از مصرف، باید مجدداً همان دوز مصرف شود
-
تا شروع سیکل بعدی از روش‌های پیشگیری دیگر مانند کاندوم استفاده شود
-
نباید این روش را به‌طور مداوم استفاده کرد؛ فقط در شرایط اضطراری و نادر توصیه می‌شود
عوارض احتمالی قرص ال‌دی به‌عنوان پیشگیری اورژانسی
-
تهوع و استفراغ
-
درد شکم و سینه‌ها
-
خونریزی نامنظم یا لکه‌بینی
-
تغییر زمان قاعدگی
-
احساس خستگی یا سردرد
این عوارض معمولاً موقتی هستند و طی چند روز برطرف می‌شوند.
جایگزین‌های مناسب‌تر برای جلوگیری اورژانسی از بارداری
در صورتی که رابطه جنسی محافظت‌نشده داشتید و نمی‌خواهید باردار شوید، بهتر است از داروهای زیر که برای این منظور ساخته شده‌اند استفاده کنید:
-
قرص لوونورژسترل (مانند «ناشی» یا «اووسیز»)
-
قرص الا (Ulipristal acetate)
-
آی‌یو‌دی مسی (در ۵ روز اول پس از رابطه قابل استفاده است)
این روش‌ها نسبت به قرص ال‌دی اثربخشی بیشتر و عوارض کمتری دارند.
جمع‌بندی
قرص ال‌دی اصولاً برای مصرف روزانه و منظم جهت پیشگیری از بارداری طراحی شده است، اما در مواقع اضطراری می‌توان از آن به‌عنوان ضدبارداری اورژانسی استفاده کرد. روش استاندارد مصرف اورژانسی آن، ۴ قرص بلافاصله و ۴ قرص دیگر بعد از ۱۲ ساعت است. با این حال، اثربخشی آن نسبت به قرص‌های اورژانسی اختصاصی کمتر است و نباید به‌عنوان جایگزین دائمی استفاده شود.
اگر رابطه محافظت‌نشده داشتید و قصد بارداری ندارید، حتماً با پزشک مشورت کرده و در صورت دسترسی، از داروهای تخصصی اورژانسی استفاده کنید. همچنین استفاده از روش‌های دائمی و مطمئن پیشگیری از بارداری، مانند قرص‌های ترکیبی روزانه یا آی‌یو‌دی، می‌تواند از نگرانی‌های بعد از رابطه جلوگیری کند.