چگونه بفهمیم عقیم هستیم یا نه
ناباروری یا عقیمی یکی از دغدغه‌های مهم در میان زوج‌هایی است که قصد فرزندآوری دارند. این مسئله زمانی نگران‌کننده می‌شود که پس از ماه‌ها تلاش برای بارداری، نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود. بسیاری از افراد، چه زن و چه مرد، ممکن است در مورد باروری خود شک داشته باشند و بخواهند بدانند آیا عقیم هستند یا خیر. در این مقاله به‌صورت کامل و دقیق به علائم ناباروری، راه‌های تشخیص آن در زنان و مردان، دلایل و روش‌های بررسی پرداخته می‌شود تا بتوان به این سؤال پاسخ داد: چگونه بفهمیم عقیم هستیم یا نه؟
عقیمی یا ناباروری چیست؟
عقیمی یا ناباروری به ناتوانی در باردار شدن پس از ۱۲ ماه رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از هیچ‌گونه روش جلوگیری گفته می‌شود. اگر زن بالای ۳۵ سال باشد، این بازه زمانی به ۶ ماه کاهش می‌یابد. ناباروری می‌تواند از سوی مرد، زن یا هر دو باشد.
علائم ناباروری در زنان
برخی از زنان ممکن است هیچ علامت خاصی نداشته باشند، اما در برخی دیگر نشانه‌هایی وجود دارد که می‌تواند احتمال وجود مشکل در باروری را نشان دهد. این علائم شامل:
-
قاعدگی نامنظم یا قطع قاعدگی: چرخه‌های بسیار کوتاه، بسیار طولانی یا پریود نشدن برای چند ماه می‌تواند نشانه‌ای از تخمک‌گذاری نامنظم یا اختلالات هورمونی باشد.
-
درد شدید در دوران قاعدگی یا هنگام رابطه جنسی: ممکن است نشانه آندومتریوز یا مشکلات لگنی باشد.
-
ترشحات غیرطبیعی از پستان: ممکن است نشانه پرولاکتین بالا یا اختلال غدد باشد.
-
افزایش وزن ناگهانی و بیش‌ازحد یا رشد موهای زائد: می‌تواند نشانه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) باشد که یکی از دلایل اصلی ناباروری زنان است.
علائم ناباروری در مردان
در مردان نیز معمولاً ناباروری بدون علامت است، اما برخی نشانه‌ها می‌توانند هشداردهنده باشند:
-
کاهش میل جنسی یا ناتوانی جنسی
-
درد، تورم یا وجود توده در بیضه‌ها
-
موهای صورت یا بدن کم‌پشت
-
ترشح یا عفونت‌های مکرر مجرای ادراری
-
عدم خروج منی هنگام انزال یا انزال معکوس (به مثانه)
بررسی ناباروری در مردان چگونه انجام می‌شود؟
برای تشخیص اینکه مرد عقیم است یا نه، مراحل زیر پیشنهاد می‌شود:
-
آزمایش اسپرم (اسپرموگرام): این آزمایش کیفیت، تعداد، شکل، تحرک و میزان مایع منی را بررسی می‌کند.
-
آزمایش هورمونی (FSH، LH، تستوسترون): اختلالات هورمونی می‌توانند علت کاهش تولید اسپرم باشند.
-
سونوگرافی بیضه: برای بررسی واریس بیضه (واریکوسل)، انسداد یا ناهنجاری‌های ساختاری
-
آزمایش ژنتیکی: در موارد مشکوک به مشکلات مادرزادی
-
بررسی سابقه بیماری‌ها یا جراحی‌ها: مانند اوریون، جراحی فتق، ضربه به بیضه، یا استفاده طولانی‌مدت از داروهایی خاص
بررسی ناباروری در زنان چگونه انجام می‌شود؟
برای زنان نیز مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و معاینات انجام می‌شود تا علت ناباروری مشخص گردد:
-
آزمایش هورمونی (FSH، LH، پرولاکتین، TSH، AMH): بررسی تخمک‌گذاری و ذخیره تخمدانی
-
سونوگرافی واژینال: بررسی شکل و عملکرد تخمدان‌ها و رحم
-
بررسی لوله‌های فالوپ: معمولاً با عکس رنگی رحم (HSG) برای اطمینان از باز بودن لوله‌ها
-
بررسی رحم با هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی: در موارد مشکوک به آندومتریوز یا چسبندگی‌ها
-
ثبت منظم دمای بدن یا ترشحات واژن: برای ارزیابی زمان تخمک‌گذاری
دلایل ناباروری در زنان
برخی از شایع‌ترین دلایل ناباروری زنان عبارتند از:
-
تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری
-
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
-
اندومتریوز
-
انسداد لوله‌های فالوپ
-
مشکلات رحم مانند فیبروم یا پولیپ
-
اختلالات تیروئیدی
-
افزایش سن و کاهش ذخیره تخمدان
دلایل ناباروری در مردان
از دلایل شایع ناباروری مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
تعداد کم اسپرم یا تحرک ضعیف
-
واریکوسل
-
انسداد مجاری انزال
-
مشکلات هورمونی
-
سابقه بیماری‌های عفونی (مثل اوریون)
-
مصرف دخانیات، الکل یا داروهای خاص
-
تماس زیاد با گرما یا مواد شیمیایی مضر
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر زوجی با وجود داشتن رابطه منظم و محافظت‌نشده طی یک سال موفق به بارداری نشدند، باید به پزشک مراجعه کنند. در موارد زیر بهتر است زودتر اقدام شود:
-
زن بالای ۳۵ سال باشد و بعد از ۶ ماه باردار نشود
-
سابقه سقط‌های مکرر یا عفونت‌های لگنی
-
دوره‌های قاعدگی نامنظم یا دردناک
-
سابقه واریکوسل یا جراحی در مرد
آیا ناباروری قابل درمان است؟
بله. بسیاری از موارد ناباروری قابل درمان یا کنترل هستند. بسته به علت، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-
مصرف داروهای تحریک تخمک‌گذاری یا تنظیم هورمون‌ها
-
جراحی برای باز کردن لوله‌ها یا درمان اندومتریوز
-
درمان واریکوسل یا استفاده از مکمل‌های تقویت اسپرم در مردان
-
روش‌های کمک‌باروری مانند IUI (تزریق اسپرم به داخل رحم) یا IVF (لقاح خارج رحمی)
روش‌های طبیعی برای کمک به باروری
در کنار بررسی‌های پزشکی، رعایت نکات زیر می‌تواند به افزایش شانس باروری کمک کند:
-
تغذیه سالم و مصرف ویتامین‌های گروه B، اسید فولیک و ویتامین D
-
کنترل استرس با ورزش و خواب کافی
-
ترک دخانیات و الکل
-
حفظ وزن مناسب بدن
-
پرهیز از گرمای زیاد (در مردان)
جمع‌بندی
تشخیص ناباروری یا عقیمی نیازمند بررسی‌های دقیق پزشکی در هر دو طرف است. بسیاری از زوج‌ها پس از مدت کوتاهی نگرانی بی‌مورد پیدا می‌کنند، در حالی که بارداری نیاز به زمان، برنامه‌ریزی و گاهی کمک تخصصی دارد. با انجام آزمایش‌های ساده، مراجعه به پزشک و اصلاح سبک زندگی می‌توان به‌راحتی دریافت که آیا فرد دچار ناباروری است یا نه، و در صورت وجود مشکل، راه‌حل مناسبی انتخاب کرد. مهم‌ترین اصل در این مسیر، حفظ آرامش، صبر و پیگیری مستمر تحت نظر پزشک متخصص است.