تشخیص حاملگی خارج از رحم با آزمایش خون
حاملگی خارج از رحم یکی از شرایط اورژانسی دوران بارداری محسوب می‌شود که اگر زود تشخیص داده نشود، می‌تواند جان مادر را به خطر بیندازد. این نوع بارداری زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده به‌جای لانه‌گزینی در دیواره رحم، در یکی از لوله‌های فالوپ یا سایر نواحی خارج از رحم قرار می‌گیرد. یکی از اصلی‌ترین روش‌های شناسایی این نوع بارداری، آزمایش خون است. در این مقاله بررسی می‌کنیم که چگونه با استفاده از آزمایش خون می‌توان حاملگی خارج از رحم را تشخیص داد و چرا این روش از اهمیت بالایی برخوردار است.
نقش آزمایش خون در تشخیص بارداری
اولین مرحله برای تأیید بارداری، اندازه‌گیری سطح هورمون β-hCG (هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی) در خون است. این هورمون از زمان لانه‌گزینی تخمک در بدن تولید می‌شود و با گذشت هر ۴۸ تا ۷۲ ساعت در یک بارداری طبیعی تقریباً دو برابر می‌شود. بنابراین:
-
در بارداری داخل رحمی، سطح hCG به‌صورت منظم افزایش می‌یابد.
-
در بارداری خارج از رحم، افزایش این هورمون معمولاً کندتر یا غیرعادی است.
سطح hCG در بارداری خارج از رحم
در شرایط عادی، سطح hCG در هفته پنجم بارداری باید حدود 1500 تا 2000 IU/L باشد و در این مرحله انتظار می‌رود که در سونوگرافی ترانس واژینال، کیسه حاملگی در رحم مشاهده شود. اما در بارداری خارج از رحم:
-
ممکن است سطح hCG پایین‌تر از حد طبیعی باشد.
-
یا ممکن است مقدار hCG طبیعی به‌نظر برسد، ولی در سونوگرافی هیچ نشانه‌ای از بارداری داخل رحم دیده نشود.
این تناقض یکی از اولین سرنخ‌های بارداری خارج از رحم است.
آزمایش hCG سریال چگونه به تشخیص کمک می‌کند؟
برای تشخیص دقیق‌تر، پزشک ممکن است چندین بار در فواصل ۴۸ ساعته آزمایش خون انجام دهد. این آزمایش سریال به بررسی نحوه افزایش سطح hCG کمک می‌کند. در بارداری طبیعی:
-
سطح hCG هر ۲ روز تقریباً دو برابر می‌شود.
-
ولی در بارداری خارج از رحم، یا افزایش آن کمتر از حد انتظار است یا حتی ممکن است ثابت باقی بماند یا کاهش یابد.
نکته مهم این است که فقط با یک بار آزمایش نمی‌توان حاملگی خارج از رحم را به‌طور قطع تشخیص داد و معمولاً چند مرحله بررسی لازم است.
نسبت hCG به سونوگرافی
در کنار آزمایش خون، سونوگرافی ترانس واژینال نیز برای ارزیابی محل بارداری استفاده می‌شود. اگر سطح hCG به بیش از 1500 واحد بین‌المللی برسد ولی در رحم کیسه بارداری مشاهده نشود، احتمال حاملگی خارج از رحم به‌شدت افزایش می‌یابد. در این شرایط، پزشک باید اقدامات تشخیصی و درمانی را در سریع‌ترین زمان ممکن آغاز کند.
سایر شاخص‌های آزمایشگاهی
گرچه hCG اصلی‌ترین مارکر در خون برای بررسی بارداری است، ولی گاهی پزشک از سطح پروژسترون نیز استفاده می‌کند. در بارداری طبیعی، سطح پروژسترون بالا و ثابت است، اما در بارداری خارج از رحم یا در معرض سقط، معمولاً سطح آن پایین است. البته استفاده از پروژسترون به‌تنهایی نمی‌تواند تشخیص نهایی ارائه دهد و همیشه باید همراه با hCG و سونوگرافی بررسی شود.
محدودیت‌های آزمایش خون در تشخیص قطعی
با وجود دقت بالای آزمایش خون، نباید فراموش کرد که این روش به‌تنهایی برای تشخیص قطعی حاملگی خارج از رحم کافی نیست. به‌همین دلیل، پزشک معمولاً ترکیبی از موارد زیر را به‌کار می‌برد:
-
چند نوبت آزمایش hCG
-
مقایسه نتایج با سونوگرافی داخلی
-
بررسی علائم بالینی مانند درد لگن، خونریزی غیرطبیعی، سرگیجه یا ضعف
تشخیص نهایی زمانی صورت می‌گیرد که ترکیب این داده‌ها با یکدیگر تأییدکننده بارداری خارج از رحم باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر تست بی‌بی‌چک مثبت شده و فرد علائم زیر را تجربه می‌کند، مراجعه فوری به پزشک برای انجام آزمایش خون و بررسی بارداری خارج از رحم ضروری است:
-
درد شدید در یک طرف شکم یا لگن
-
خونریزی واژینال خفیف یا شدید
-
سرگیجه یا احساس سبکی در سر
-
تهوع همراه با درد شکمی
در چنین شرایطی، تأخیر در تشخیص ممکن است منجر به پارگی لوله فالوپ و خونریزی داخلی شدید شود که جان مادر را تهدید می‌کند.
نتیجه‌گیری
آزمایش خون و اندازه‌گیری سطح hCG یکی از ابزارهای مهم و ابتدایی برای تشخیص حاملگی خارج از رحم است. با مقایسه میزان رشد این هورمون در طول چند روز و تطبیق آن با سونوگرافی، می‌توان تشخیص نسبی یا قطعی انجام داد. با توجه به خطرات بالای این نوع بارداری، تشخیص سریع و اقدام پزشکی به‌موقع حیاتی است. بنابراین در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی یا نتیجه مثبت تست بارداری همراه با درد و خونریزی، باید بلافاصله تحت نظر پزشک قرار گرفت.