پیشگیری از بارداری بعد از دخول
اهمیت پیشگیری اضطراری از بارداری
بسیاری از زوج‌ها ممکن است پس از رابطه جنسی بدون محافظت یا در صورت وقوع مشکل در روش‌های جلوگیری مانند پاره شدن کاندوم، نگران بارداری ناخواسته باشند. در چنین شرایطی، آشنایی با روش‌های موثر پیشگیری از بارداری بعد از دخول اهمیت بسیار بالایی دارد. این روش‌ها که به آن‌ها «پیشگیری اورژانسی» نیز گفته می‌شود، معمولاً در بازه زمانی محدودی پس از نزدیکی مؤثر هستند و استفاده صحیح از آن‌ها می‌تواند تا حد زیادی از بارداری جلوگیری کند.
بهترین زمان برای اقدام به پیشگیری پس از رابطه
برای اینکه روش‌های پیشگیری پس از دخول اثربخشی بالایی داشته باشند، باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن پس از نزدیکی انجام شوند. معمولاً تأکید می‌شود که بین 72 تا 120 ساعت پس از دخول اقدام شود. با این حال، هرچه این زمان کوتاه‌تر باشد، احتمال جلوگیری از بارداری بیشتر خواهد بود.
قرص‌های اورژانسی ضد بارداری
یکی از رایج‌ترین روش‌ها، استفاده از قرص اورژانسی است. این قرص‌ها به دو شکل در دسترس هستند:
-
قرص لوونورژسترول (مانند اووسیز یا تنسی): باید حداکثر تا 72 ساعت پس از نزدیکی مصرف شود. معمولاً یک دوز 1.5 میلی‌گرمی یا دو دوز 0.75 میلی‌گرمی با فاصله 12 ساعت استفاده می‌شود.
-
قرص اولیپریستال استات (ellaOne): تا 5 روز بعد از رابطه قابل استفاده است اما در برخی کشورها کمتر در دسترس است.
این قرص‌ها با جلوگیری از تخمک‌گذاری یا مهار لانه‌گزینی تخم بارور شده، مانع از بارداری می‌شوند. با این حال، اگر لقاح و لانه‌گزینی قبلاً اتفاق افتاده باشد، دیگر تأثیر ندارند.
استفاده از دستگاه IUD به عنوان پیشگیری اورژانسی
اگر به دلایلی امکان استفاده از قرص وجود ندارد یا تأثیر آن کافی نیست، می‌توان از آی‌یودی مسی (Copper IUD) به‌عنوان روش اورژانسی استفاده کرد. این وسیله باید حداکثر تا 5 روز پس از نزدیکی در رحم قرار گیرد. آی‌یودی نه‌تنها از بارداری جلوگیری می‌کند بلکه قابلیت استفاده طولانی‌مدت به عنوان روش دائمی نیز دارد.
روش‌های خانگی و سنتی؛ آیا مؤثر هستند؟
بسیاری از افراد به دنبال روش‌های خانگی برای پیشگیری از بارداری بعد از دخول هستند؛ مانند مصرف دمنوش‌های خاص، استحمام با آب گرم یا نوشیدن آب نمک. باید تاکید شود که هیچ‌یک از این روش‌ها پایه علمی و اثربخشی ثابت‌شده ندارند و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان به آن‌ها برای جلوگیری از بارداری اعتماد کرد. اتکا به روش‌های غیر علمی می‌تواند منجر به بارداری ناخواسته و پیامدهای روانی و اجتماعی گردد.
آیا شستشو بعد از نزدیکی مانع بارداری می‌شود؟
یکی از باورهای غلط رایج این است که شستن واژن با آب یا محلول‌های خاص پس از رابطه، می‌تواند از بارداری جلوگیری کند. این تصور اشتباه است. اسپرم‌ها پس از دخول، در عرض چند دقیقه وارد دهانه رحم می‌شوند و شستشوی بیرونی تاثیری در از بین بردن آن‌ها ندارد. بنابراین، این کار نمی‌تواند جایگزین روش‌های علمی شود.
نقش پریود و زمان تخمک‌گذاری در احتمال بارداری
زمان‌بندی قاعدگی نقش مهمی در احتمال بارداری دارد. اگر نزدیکی در روزهای تخمک‌گذاری (معمولاً بین روز ۱۲ تا ۱۶ سیکل قاعدگی) انجام شود، احتمال باروری بسیار بالاست. اما این بدان معنا نیست که در سایر روزها هیچ خطری وجود ندارد. چرخه قاعدگی ممکن است دچار تغییرات شود و برای همین، پیشگیری پس از دخول باید در هر شرایطی جدی گرفته شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر پس از استفاده از روش‌های اورژانسی، تا دو یا سه هفته بعد قاعدگی رخ ندهد یا علائمی مانند تهوع شدید، خونریزی غیر طبیعی یا درد شکمی ایجاد شود، بهتر است برای بررسی احتمال بارداری یا عوارض جانبی به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر فرد به دفعات از قرص اورژانسی استفاده می‌کند، لازم است برای انتخاب یک روش پیشگیری دائمی‌تر با پزشک مشورت کند.
پیشگیری اضطراری؛ نه جایگزین، بلکه یک راه‌حل موقتی
باید تأکید کرد که قرص‌های اورژانسی یا آی‌یودی، برای مصرف منظم طراحی نشده‌اند. استفاده مکرر از این روش‌ها می‌تواند باعث اختلالات هورمونی، بی‌نظمی قاعدگی و عوارض جسمی دیگر شود. بنابراین توصیه می‌شود از این روش‌ها تنها در مواقع ضروری و با مشورت پزشک استفاده شود و برای دفعات بعد، یک روش پیشگیری دائمی‌تر مانند قرص‌های روزانه، کاندوم، آمپول یا آی‌یودی در نظر گرفته شود.
جمع‌بندی
پیشگیری از بارداری بعد از دخول، یک مسئله مهم و فوری است که نیاز به تصمیم‌گیری سریع و دقیق دارد. استفاده از قرص‌های اورژانسی و آی‌یودی از مؤثرترین روش‌های علمی برای جلوگیری از بارداری ناخواسته هستند. روش‌های خانگی و سنتی اثربخشی ندارند و می‌توانند فرد را دچار ریسک بیشتری کنند. بهتر است در کنار استفاده صحیح از این روش‌ها، آموزش جنسی و آگاهی از زمان‌های پرخطر نیز در دستور کار قرار گیرد تا از اضطراب‌های ناخواسته و بارداری‌های غیر برنامه‌ریزی شده جلوگیری شود.