دستگاه پیشگیری از بارداری

دستگاه پیشگیری از بارداری؛ راهکاری مؤثر و بلندمدت برای جلوگیری از بارداری

دستگاه پیشگیری از بارداری چیست؟

دستگاه پیشگیری از بارداری یا آی‌یودی (IUD)، وسیله‌ای کوچک به شکل حرف T است که توسط پزشک یا ماما در داخل رحم قرار داده می‌شود تا از بارداری ناخواسته جلوگیری کند. این دستگاه یکی از روش‌های بلندمدت، بازگشت‌پذیر و بسیار مؤثر در کنترل باروری محسوب می‌شود. IUD در دو نوع کلی غیرهورمونی (مس‌دار) و هورمونی (پروژستینی) عرضه می‌شود که هر کدام مکانیسم خاص خود را دارند.

انواع دستگاه پیشگیری از بارداری

دو نوع اصلی دستگاه داخل رحمی وجود دارد:

1. IUD مسی (Copper IUD): این مدل فاقد هورمون است و از طریق ایجاد محیط سمی برای اسپرم، مانع بارور شدن تخمک می‌شود. این نوع IUD می‌تواند تا ۱۰ سال مؤثر باقی بماند.

2. IUD هورمونی (مانند Mirena، Skyla): این مدل حاوی هورمون لوونورژسترل است که با غلیظ کردن مخاط دهانه رحم و نازک‌کردن دیواره رحم از بارداری جلوگیری می‌کند. ماندگاری آن بین ۳ تا ۷ سال متغیر است.

نحوه عملکرد دستگاه IUD

دستگاه مسی با آزاد کردن یون‌های مس، فعالیت اسپرم را مختل کرده و از باروری جلوگیری می‌کند. در حالی‌که نوع هورمونی با ایجاد محیطی نامناسب برای عبور اسپرم و لانه‌گزینی تخمک عمل می‌کند. هر دو نوع درون رحم قرار گرفته و بدون دخالت روزانه فرد، به‌صورت مداوم از بارداری پیشگیری می‌کنند.

مزایای استفاده از دستگاه IUD

یکی از بزرگ‌ترین مزایای IUD، دوام و اثربخشی بالای آن است. دیگر مزایای آن عبارتند از:

• عدم نیاز به یادآوری روزانه یا ماهانه

• قابل بازگشت بودن باروری بلافاصله پس از خروج دستگاه

• مناسب برای زنانی که به قرص‌های ضدبارداری حساسیت دارند

• در نوع هورمونی: کاهش خونریزی قاعدگی و درد قاعدگی

• در نوع مسی: بدون استفاده از هورمون‌ها، مناسب برای افراد با سابقه حساسیت هورمونی

معایب و عوارض جانبی احتمالی

اگرچه IUD روش امن و مؤثری است، اما ممکن است با برخی عوارض همراه باشد:

• درد و انقباضات رحم پس از نصب اولیه

• افزایش خونریزی قاعدگی در نوع مسی

• لکه‌بینی یا بی‌نظمی در قاعدگی در ماه‌های اول استفاده از نوع هورمونی

• خطر نادر سوراخ شدن رحم هنگام نصب

• احتمال دفع خودبه‌خودی دستگاه (در حدود ۲ تا ۱۰ درصد موارد)

چه کسانی می‌توانند از IUD استفاده کنند؟

اکثر زنان، حتی آن‌هایی که سابقه زایمان ندارند، می‌توانند از IUD استفاده کنند. این روش به‌ویژه برای زنانی مناسب است که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند از روش‌های هورمونی خوراکی یا تزریقی استفاده کنند. با این حال، پزشک قبل از نصب IUD، وضعیت جسمی و سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند.

فرآیند نصب دستگاه داخل رحمی چگونه است؟

نصب IUD فرایندی کوتاه است که معمولاً در مطب پزشک انجام می‌شود. پزشک پس از معاینه لگنی، IUD را از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌کند. ممکن است هنگام نصب، فرد احساس گرفتگی یا درد خفیف داشته باشد. پس از نصب، دو نخ نازک در انتهای دهانه رحم باقی می‌ماند که نشان‌دهنده موقعیت صحیح دستگاه است.

مراقبت‌های پس از نصب دستگاه

پس از نصب IUD باید:

• تا ۲۴ ساعت از انجام فعالیت‌های سنگین پرهیز شود

• احتمال خونریزی خفیف و گرفتگی طبیعی در نظر گرفته شود

• در صورت تب، ترشح غیرعادی یا درد شدید باید فوراً به پزشک مراجعه شود

• پس از یک ماه، بررسی موقعیت دستگاه توسط پزشک ضروری است

تفاوت IUD با سایر روش‌های پیشگیری از بارداری

در مقایسه با سایر روش‌ها مانند قرص، کاندوم، آمپول یا روش‌های طبیعی، IUD مزایای ویژه‌ای دارد:

• اثربخشی بالاتر (بیش از ۹۹ درصد)

• نیاز نداشتن به همکاری شریک جنسی

• ماندگاری طولانی بدون نیاز به تکرار روزانه

• کاهش خطای انسانی در مصرف

در عین حال، بر خلاف قرص اورژانسی، IUD نیاز به نصب توسط پزشک دارد و برای استفاده فوری پس از رابطه بدون محافظت، به زمان محدود (کمتر از ۵ روز) نیاز دارد.

IUD اورژانسی؛ دستگاهی برای پیشگیری فوری

IUD مسی می‌تواند به عنوان روش اورژانسی پیشگیری از بارداری نیز عمل کند، اگر تا ۵ روز پس از رابطه محافظت‌نشده نصب شود. در این حالت، نه‌تنها از بارداری فوری جلوگیری می‌کند، بلکه تا سال‌ها پس از آن نیز مؤثر باقی می‌ماند.

هزینه، در دسترس بودن و نگهداری

هزینه نصب IUD نسبت به برخی روش‌های موقتی بیشتر است، اما با توجه به مدت‌زمان تأثیر بالا، در درازمدت به‌صرفه‌تر خواهد بود. در بسیاری از مراکز بهداشتی دولتی، این روش با قیمت مناسب یا رایگان ارائه می‌شود. دستگاه نیازی به نگهداری خاصی ندارد و فرد می‌تواند زندگی روزمره عادی داشته باشد.

جمع‌بندی

دستگاه پیشگیری از بارداری یا IUD یکی از ایمن‌ترین، مؤثرترین و کم‌دردسرترین روش‌های جلوگیری از بارداری برای زنانی است که به‌دنبال راهکارهای بلندمدت می‌گردند. با وجود برخی عوارض احتمالی، مزایای این دستگاه آن را به گزینه‌ای محبوب و علمی در سراسر جهان تبدیل کرده است. پیش از انتخاب این روش، مشاوره با پزشک برای بررسی مناسب‌بودن آن بسیار ضروری است.