پیشگیری از بارداری تقویمی
پیشگیری از بارداری به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که برخی از آن‌ها شامل استفاده از داروها، ابزارهای فیزیکی یا روش‌های جراحی هستند. در این میان، روش‌های طبیعی مانند روش تقویمی، به دلیل نداشتن عوارض جانبی و عدم نیاز به دارو یا وسیله خاص، در بین برخی زنان محبوبیت یافته‌اند. پیشگیری از بارداری به روش تقویمی بر اساس شناخت دقیق چرخه قاعدگی و شناسایی روزهای بارور ماه انجام می‌شود. در این مقاله، به‌طور کامل به بررسی روش تقویمی، نحوه اجرای آن، مزایا، معایب و نکات کاربردی خواهیم پرداخت.
روش تقویمی چیست؟
روش تقویمی یا “روش ریتم” یکی از روش‌های طبیعی جلوگیری از بارداری است که بر مبنای محاسبه روزهای باروری در طول چرخه قاعدگی عمل می‌کند. در این روش، زوجین با دانستن روزهایی که احتمال باروری بیشتر است، در آن بازه زمانی از رابطه جنسی بدون محافظت خودداری کرده یا از روش‌های کمکی مانند کاندوم استفاده می‌کنند.
اصول عملکرد روش تقویمی
برای استفاده از این روش، ابتدا باید طول چرخه‌های قاعدگی فرد حداقل برای شش ماه متوالی ثبت شود. چرخه قاعدگی از اولین روز خونریزی قاعدگی تا روز قبل از شروع قاعدگی بعدی محاسبه می‌شود.
فرمول تخمین روزهای باروری به شکل زیر است:
-
اولین روز باروری = طول کوتاه‌ترین چرخه منهای ۱۸
-
آخرین روز باروری = طول بلندترین چرخه منهای ۱۱
به‌عنوان مثال اگر کوتاه‌ترین چرخه شما ۲۶ روز و بلندترین چرخه ۳۰ روز باشد:
-
اولین روز باروری = ۲۶ – ۱۸ = روز ۸ چرخه
-
آخرین روز باروری = ۳۰ – ۱۱ = روز ۱۹ چرخه
در این حالت، روزهای ۸ تا ۱۹ چرخه قاعدگی شما “دوره خطرناک” محسوب می‌شوند و در این بازه باید از روش محافظتی استفاده شود یا از رابطه پرهیز گردد.
نحوه ثبت و تحلیل چرخه قاعدگی
برای استفاده مؤثر از روش تقویمی، رعایت مراحل زیر الزامی است:
-
ثبت تاریخ شروع هر قاعدگی برای حداقل ۶ دوره متوالی
-
محاسبه طول هر چرخه (روز شروع قاعدگی تا شروع بعدی)
-
مشخص‌کردن کوتاه‌ترین و بلندترین چرخه
-
استفاده از فرمول محاسبه روزهای بارور
-
علامت‌گذاری روزهای پرخطر روی تقویم یا اپلیکیشن‌های مخصوص چرخه قاعدگی
مزایای روش تقویمی
-
بدون هزینه: نیازی به دارو، وسیله یا مراجعه به پزشک ندارد.
-
بدون عوارض جانبی: در مقایسه با روش‌های هورمونی، هیچ تأثیر فیزیولوژیکی بر بدن ندارد.
-
افزایش آگاهی نسبت به بدن: به شناخت بهتر از الگوهای قاعدگی و سلامت باروری کمک می‌کند.
-
قابل استفاده در برخی شرایط خاص: مانند زمانی که فرد به دلایل پزشکی نمی‌تواند از روش‌های دارویی استفاده کند.
معایب و محدودیت‌های روش تقویمی
-
نیاز به نظم و دقت بالا: تنها در صورت ثبت منظم و دقیق چرخه‌ها قابل اطمینان است.
-
موثر نبودن برای زنان با چرخه‌های نامنظم: در صورت تفاوت زیاد بین طول چرخه‌ها، احتمال خطا بالا می‌رود.
-
خطر بارداری بالا نسبت به روش‌های دیگر: نرخ شکست این روش بیشتر از دیگر روش‌ها مانند قرص یا کاندوم است.
-
عدم محافظت در برابر بیماری‌های مقاربتی: روش تقویمی فقط از بارداری جلوگیری می‌کند، نه از انتقال عفونت‌ها.
بهترین شرایط استفاده از روش تقویمی
-
زنانی با چرخه‌های منظم بین ۲۶ تا ۳۲ روز
-
زوج‌هایی که به بارداری ناخواسته حساس نیستند
-
افرادی که امکان استفاده از روش‌های دیگر را ندارند یا نمی‌خواهند
-
زنانی که به دنبال روش‌های طبیعی و بدون دارو هستند
افزایش دقت روش تقویمی با ترکیب دیگر روش‌ها
برای بالا بردن اطمینان روش تقویمی، می‌توان آن را با دیگر روش‌های طبیعی ترکیب کرد:
-
روش دمای پایه بدن (BBT): اندازه‌گیری دمای بدن صبح‌ها برای تشخیص تخمک‌گذاری
-
بررسی ترشحات دهانه رحم: ترشحات شفاف، کش‌دار و شبیه سفیده تخم‌مرغ نشانه نزدیک بودن تخمک‌گذاری است
-
استفاده از اپلیکیشن‌های ردیابی چرخه: اپ‌هایی مانند Clue یا Flo به تحلیل دقیق‌تر کمک می‌کنند
ترکیب این روش‌ها با هم باعث افزایش دقت در تشخیص روزهای باروری می‌شود.
احتمال بارداری با روش تقویمی
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، اگر روش تقویمی به‌طور صحیح استفاده شود، احتمال بارداری در سال اول استفاده حدود ۹ درصد است. اما در استفاده معمولی، به‌دلیل خطاهای محاسباتی یا بی‌نظمی چرخه، این عدد ممکن است تا ۲۴ درصد افزایش یابد.
چه زمانی باید از روش تقویمی اجتناب کرد؟
-
بعد از زایمان یا در دوران شیردهی که چرخه‌ها نامنظم‌اند
-
در دوران پیش‌یائسگی یا نوجوانی که هورمون‌ها نوسان زیادی دارند
-
هنگام مصرف داروهایی که بر چرخه قاعدگی اثر می‌گذارند
-
در صورت داشتن استرس یا بیماری‌هایی که چرخه را مختل می‌کنند
آیا روش تقویمی برای همه مناسب است؟
خیر. این روش مناسب زنانی است که:
-
به‌دنبال روش طبیعی پیشگیری از بارداری هستند
-
روابط جنسی منظم و قابل پیش‌بینی دارند
-
توانایی و تمایل ثبت دقیق چرخه قاعدگی را دارند
در غیر این‌صورت، استفاده از روش‌های دیگر با اطمینان بیشتر توصیه می‌شود.
جمع‌بندی
پیشگیری از بارداری به روش تقویمی یکی از روش‌های طبیعی و بدون عارضه است که نیازمند دقت بالا در ثبت و تحلیل چرخه قاعدگی است. اگرچه این روش از نظر هزینه، سادگی و عدم نیاز به دارو مزیت دارد، اما در عین حال درصد خطای آن نسبت به سایر روش‌ها بالاتر است. برای زنانی که چرخه‌های منظم دارند و تمایلی به استفاده از دارو یا ابزار ندارند، این روش می‌تواند گزینه مناسبی باشد، به‌شرط آن‌که با دقت و آگاهی کامل انجام شود. برای اطمینان بیشتر، ترکیب این روش با سایر روش‌های طبیعی و مشورت با پزشک توصیه می‌شود.