پیشگیری از بارداری پس از رابطه جنسی(سکس)

پیشگیری از بارداری پس از رابطه جنسی

گاهی ممکن است رابطه جنسی بدون محافظت یا با نقص در روش پیشگیری مانند پاره شدن کاندوم اتفاق بیفتد. در چنین مواردی، استفاده از روش‌های پیشگیری پس از رابطه یا «پیشگیری اورژانسی» می‌تواند از بارداری ناخواسته جلوگیری کند. این مقاله به بررسی جامع انواع روش‌های موجود، زمان مناسب مصرف، مزایا و عوارض آن‌ها می‌پردازد.

قرص اورژانسی پیشگیری از بارداری

یکی از رایج‌ترین روش‌های جلوگیری از بارداری پس از رابطه، استفاده از قرص‌های اورژانسی است. این قرص‌ها حاوی دوز بالایی از هورمون‌های پیشگیری‌کننده از بارداری هستند و با مهار تخمک‌گذاری یا جلوگیری از لقاح، احتمال بارداری را کاهش می‌دهند.

دو نوع اصلی قرص اورژانسی در بازار وجود دارد:

• لوونورژسترول (Levonorgestrel): با نام‌های تجاری مانند «ال-دی»، «اووسیز» یا «Postinor» شناخته می‌شود. این قرص تا ۷۲ ساعت پس از رابطه مؤثر است و هرچه زودتر مصرف شود، اثربخشی بالاتری دارد.

• اولاپیستال استات (Ulipristal Acetate): با نام تجاری «الا» (Ella) شناخته می‌شود و تا ۵ روز (۱۲۰ ساعت) بعد از رابطه مؤثر است. این نوع قرص معمولاً در داروخانه‌های ایران کمتر موجود است.

نحوه مصرف قرص اورژانسی

در قرص‌های لوونورژسترول معمولاً دو قرص ۰.۷۵ میلی‌گرمی وجود دارد که می‌توان هر دو را همزمان یا با فاصله ۱۲ ساعت مصرف کرد. اما قرص‌های جدیدتر معمولاً یک عدد قرص ۱.۵ میلی‌گرمی دارند که باید یکجا مصرف شود.

آی‌یو‌دی (IUD) اورژانسی

اگر از زمان رابطه بیش از ۷۲ ساعت گذشته یا در مواردی که احتمال بارداری بالاست، می‌توان از آی‌یو‌دی مسی به‌عنوان یک روش بسیار مؤثر استفاده کرد. آی‌یو‌دی تا ۵ روز پس از رابطه می‌تواند از لانه‌گزینی تخمک بارور شده جلوگیری کند و درصد موفقیت آن بالای ۹۹ درصد است.

نصب آی‌یو‌دی نیاز به مراجعه به پزشک یا ماما دارد و بیشتر برای افرادی مناسب است که به دنبال یک روش پیشگیری بلندمدت نیز هستند.

زمان طلایی برای پیشگیری اورژانسی

زمان در پیشگیری پس از رابطه بسیار اهمیت دارد. هرچه زودتر اقدام شود، احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود:

• در ۲۴ ساعت اول: بیشترین اثربخشی، حدود ۹۵ درصد

• بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت: اثربخشی به حدود ۸۵ درصد کاهش می‌یابد

• بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت: اثربخشی حدود ۵۸ درصد است

برای قرص «الا»، این بازه زمانی تا ۵ روز ادامه دارد اما همچنان بهترین زمان، زودترین زمان ممکن است.

عوارض قرص‌های اورژانسی

مصرف قرص‌های اورژانسی به طور کلی بی‌خطر است اما ممکن است با عوارض موقتی همراه باشد، مانند:

• تهوع یا استفراغ

• سرگیجه و سردرد

• خونریزی بین قاعدگی یا لکه‌بینی

• تغییر در زمان شروع پریود بعدی

• حساسیت پستان‌ها

در صورت استفراغ تا دو ساعت پس از مصرف قرص، باید قرص مجدداً مصرف شود.

محدودیت‌های مصرف مکرر قرص اورژانسی

استفاده گاه‌به‌گاه از قرص اورژانسی مانعی ندارد اما نباید به عنوان یک روش همیشگی در نظر گرفته شود. مصرف مکرر می‌تواند باعث اختلال در چرخه قاعدگی و کاهش اثربخشی روش در استفاده‌های بعدی شود. برای پیشگیری طولانی‌مدت، استفاده از روش‌های منظم مانند قرص‌های روزانه، کاندوم، آی‌یو‌دی یا آمپول‌های جلوگیری توصیه می‌شود.

آیا قرص اورژانسی باعث سقط جنین می‌شود؟

خیر. قرص‌های اورژانسی باعث سقط جنین نمی‌شوند بلکه از وقوع بارداری جلوگیری می‌کنند. اگر تخمک‌گذاری انجام شده و تخمک بارور شده و لانه‌گزینی صورت گرفته باشد، قرص دیگر اثربخشی ندارد. بنابراین، این قرص‌ها تنها پیش از بارداری مؤثرند، نه پس از آن.

احتمال بارداری با وجود مصرف قرص اورژانسی

اگرچه این قرص‌ها درصد موفقیت بالایی دارند، اما ۱ تا ۲ درصد احتمال بارداری همچنان وجود دارد، به‌ویژه اگر مصرف به‌موقع انجام نشده باشد یا فرد دچار استفراغ پس از مصرف شده و دوز جدیدی دریافت نکرده باشد. در صورت تأخیر در پریود بیش از ۷ روز، بهتر است تست بارداری انجام شود.

مواردی که باید به پزشک مراجعه شود

• خونریزی شدید و غیرطبیعی پس از مصرف قرص

• تأخیر طولانی در قاعدگی

• درد شدید در ناحیه شکم یا لگن (احتمال بارداری خارج از رحم)

• علائم حساسیت شدید به قرص

جمع‌بندی

پیشگیری از بارداری پس از رابطه جنسی از طریق قرص‌های اورژانسی یا آی‌یو‌دی مسی امکان‌پذیر است. انتخاب روش بستگی به زمان گذشته از رابطه، شرایط بدنی فرد و در دسترس بودن گزینه‌ها دارد. هرچه سریع‌تر اقدام شود، شانس جلوگیری از بارداری بیشتر خواهد بود. با وجود اثربخشی بالا، این روش‌ها نباید جایگزین روش‌های منظم پیشگیری شوند و در صورت نیاز به استفاده مکرر، حتماً باید با پزشک مشورت شود.