علائم آندروژن بالا در زنان

علائم آندروژن بالا در زنان؛ دلایل، نشانه‌ها و راه‌های تشخیص

آندروژن‌ها گروهی از هورمون‌های جنسی هستند که به طور طبیعی در بدن زنان و مردان وجود دارند، اما میزان آن‌ها در مردان بیشتر است. تستوسترون یکی از شناخته‌شده‌ترین آندروژن‌هاست. در بدن زنان، این هورمون‌ها نقشی حیاتی در رشد عضلات، خلق‌وخو، میل جنسی و تنظیم چرخه قاعدگی دارند. اما زمانی که سطح آندروژن در زنان از حد طبیعی فراتر رود، ممکن است با مجموعه‌ای از علائم ناراحت‌کننده و گاهی اختلالات جدی مواجه شوند. شناخت علائم آندروژن بالا در زنان به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر کمک می‌کند.

رشد بیش از حد موهای زائد

یکی از شایع‌ترین علائم افزایش آندروژن در زنان، رشد موهای زائد به صورت غیرطبیعی و مردانه است. این وضعیت که به آن “هیرسوتیسم” گفته می‌شود، معمولاً شامل رشد مو در نواحی مانند چانه، پشت لب، قفسه سینه، شکم و کمر است. این موها معمولاً ضخیم، تیره و زبر هستند.

جوش و آکنه شدید

سطح بالای آندروژن می‌تواند باعث افزایش تولید چربی در پوست شده و منجر به انسداد منافذ پوستی گردد. در نتیجه، بسیاری از زنانی که آندروژن بالایی دارند، دچار جوش‌های چرکی، سرسیاه و آکنه شدید به‌ویژه در نواحی چون صورت، سینه، شانه‌ها و پشت می‌شوند. این نوع آکنه معمولاً به درمان‌های ساده پاسخ نمی‌دهد.

چرب شدن غیرعادی پوست و مو

افزایش ترشح سبوم (چربی پوست) تحت تأثیر هورمون‌های آندروژنی اتفاق می‌افتد. زنان با آندروژن بالا اغلب پوست براق، چرب و مستعد جوش دارند. همچنین ممکن است موهای آن‌ها سریع‌تر چرب شود و نیاز به شست‌وشوی مکرر داشته باشند.

ریزش مو به سبک مردانه

ریزش مو در ناحیه فرق سر، که به آن “آلوپسی آندروژنیک” گفته می‌شود، یکی دیگر از نشانه‌های آندروژن بالا در زنان است. برخلاف ریزش موی پراکنده، در این حالت موها از ناحیه جلوی سر و فرق شروع به نازک شدن می‌کنند و ظاهر مردانه به خود می‌گیرند.

بی‌نظمی در چرخه قاعدگی

هورمون‌های آندروژنی با تنظیم هورمون‌های زنانه تداخل دارند. افزایش این هورمون‌ها می‌تواند موجب بی‌نظمی در قاعدگی، فاصله‌های طولانی بین دو پریود یا حتی قطع کامل قاعدگی شود. این تغییرات هورمونی معمولاً نشانه‌ای از اختلال در تخمک‌گذاری هستند.

افزایش وزن و سختی در کاهش آن

سطح بالای آندروژن ممکن است با مقاومت به انسولین و چاقی مرکزی (افزایش چربی در اطراف شکم) همراه باشد. بسیاری از زنان مبتلا به آندروژن بالا شکایت دارند که به‌رغم رژیم غذایی و ورزش، کاهش وزن برایشان بسیار سخت است.

صدای بم یا خشن‌تر

در موارد شدید آندروژن بالا، ممکن است تغییراتی در تارهای صوتی رخ دهد که باعث بم شدن یا خشن شدن صدای زنانه می‌شود. البته این نشانه کمتر رایج است و بیشتر در موارد طولانی‌مدت یا مصرف داروهای حاوی آندروژن دیده می‌شود.

بزرگ شدن کلیتوریس

در برخی موارد شدید، افزایش آندروژن‌ها ممکن است باعث بزرگ شدن غیرطبیعی کلیتوریس شود که معمولاً با تغییر در ویژگی‌های جنسی ثانویه همراه است. این حالت نیازمند بررسی پزشکی فوری است.

کاهش میل جنسی یا تغییرات رفتاری

اگرچه آندروژن با افزایش میل جنسی در ارتباط است، در برخی زنان، اختلال در تعادل سایر هورمون‌ها به دلیل افزایش آندروژن ممکن است بر میل جنسی تأثیر منفی بگذارد. همچنین تغییرات خلق‌وخو، تحریک‌پذیری یا پرخاشگری نیز ممکن است مشاهده شود.

دلایل شایع افزایش آندروژن در زنان

• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): شایع‌ترین علت افزایش آندروژن در زنان است و با علائمی مانند هیرسوتیسم، آکنه و چاقی همراه است.

• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: اختلال ژنتیکی که بر تولید هورمون‌های آدرنال تأثیر می‌گذارد.

• تومورهای آدرنال یا تخمدان: نادر ولی بالقوه خطرناک هستند و باعث تولید بیش از حد آندروژن می‌شوند.

• داروها: برخی داروهای حاوی استروئید یا مکمل‌های بدنسازی می‌توانند سطح آندروژن را افزایش دهند.

چگونه آندروژن بالا تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص دقیق معمولاً از طریق ترکیبی از بررسی علائم بالینی و آزمایش‌های خونی انجام می‌شود. آزمایش سطح تستوسترون، DHEA-S و سایر هورمون‌ها توسط پزشک متخصص غدد یا زنان درخواست می‌شود. گاهی اوقات برای بررسی منبع آندروژن، تصویربرداری از تخمدان‌ها یا غده فوق کلیوی نیز لازم است.

درمان آندروژن بالا در زنان

درمان بستگی به علت زمینه‌ای دارد. برخی از روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

• قرص‌های ضدبارداری هورمونی: به تنظیم سطح هورمون‌ها و کاهش آندروژن کمک می‌کنند.

• داروهای ضد آندروژن مانند اسپیرونولاکتون: برای کنترل علائمی مثل هیرسوتیسم تجویز می‌شوند.

• متفورمین: در زنان مبتلا به PCOS و مقاومت به انسولین مفید است.

• تغییر سبک زندگی: کاهش وزن، تغذیه سالم و ورزش منظم تأثیر زیادی بر کاهش علائم دارد.

• درمان‌های موضعی: برای کنترل آکنه یا حذف موهای زائد از لیزر و داروهای پوستی استفاده می‌شود.

نتیجه‌گیری

آندروژن بالا در زنان می‌تواند بر سلامت فیزیکی و روحی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد و در صورت عدم درمان، منجر به مشکلات جدی‌تر مانند ناباروری یا دیابت نوع ۲ شود. شناخت علائم اولیه، پیگیری درمان مناسب و ایجاد تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به مدیریت این وضعیت کمک کند. مشورت با پزشک و انجام آزمایش‌های منظم کلید اصلی در کنترل سطح هورمون‌ها و حفظ تعادل بدن است.